Kỷ niệm 200 năm ngày sinh của Ph.Ăngghen - Nhà tư tưởng vĩ đại, lãnh tụ thiên tài của nhân loại

      
             Phriđơrich Ăngghen sinh ra trong một gia đình có tám anh chị em. Cha ông là người rất sùng đạo, song trong công việc là người có nghị lực, tháo vát, về chính kiến là người bảo thủ. Mẹ Ph.Ăng-ghen xuất thân từ môi trường trí thức, một phụ nữ nhạy cảm, đôn hậu, hoạt bát, đặc biệt thích hài hước và yêu văn học nghệ thuật. Ông ngoại Ph.Ăng-ghen là nhà ngôn ngữ học cũng có ảnh hưởng lớn đến Ph.Ăng-ghen. Các em trai của Ph.Ăng-ghen đều đi theo con đường đã vạch sẵn của người cha, trở thành những chủ xưởng. Thời thơ ấu Ph.Ăng-ghen đã nhìn thấy bức tranh đa dạng sự bần cùng không lối thoát của người dân lao động. Ph.Ăng-ghen đã bộc lộ tính cách độc lập, những lời dạy bảo nghiêm khắc và những sự đe doạ trừng phạt của cha không thể làm cho ông đi đến chỗ phải phục tùng mù quáng. Cho đến năm 14 tuổi, Ăngghen học tại thành phố Barmen. Tháng 10/ 1834, Ph.Ăng-ghen chuyển sang học ở trường trung học Elberfelder, một trường tốt nhất ở Phổ thời bấy giờ.
      Dưới tác động của cuộc cách mạng dân chủ tư sản đã chín muồi ở Đức hồi bấy giờ đã thúc đẩy ở Ph.Ăng-ghen hình thành các quan điểm dân chủ cách mạng. Một điều thật trùng hợp, cuối năm 1939 (hai năm sau so với Các Mác), Ph.Ăng-ghen bắt tay vào nghiên cứu các tác phẩm của Hêghen (Hégel). Cái hấp dẫn của Hêghen (trong cuốn Triết học lịch sử) đối với Ph.Ăng-ghen là tư tưởng về vận động tiến lên của lịch sử loài người đến những hình thái cao hơn. Trong hoạt động chính luận của Ăngghen, người ta thấy ảnh hưởng tư tưởng đó của Hêghen, song ở Ph.Ăng-ghen là quan điểm biện chứng đối với lịch sử loài người và các hiện tượng của đời sống xã hội, là sự vận dụng những tư tưởng cơ bản của phép biện chứng cuả Hêghen vào thực tiễn cuộc sống. Ph.Ăng-ghen quyết định không trở thành thương gia như ý chí của bố để hiến thân cho một sự nghiệp khác cao cả hơn. Tháng 9/1841, Ph.Ăng-ghen đến Berlin và gia nhập binh đoàn pháo binh. Ở đây, Ph.Ăng-ghen được huấn luyện quân sự mà kiến thức thu lượm được trong những năm sau, ông rất cần đến nó. Thời gian này ông vẫn lui tới trường Đại học Tổng hợp Berlin nghe các bài giảng triết học, tham gia hội thảo về lịch sử tôn giáo. Những bước đi đầu tiên của Ph.Ăng-ghen đến với chủ nghĩa duy vật thể hiện ở chỗ Ph.Ăng-ghen đã phát triển và bảo vệ tư tưởng về sự thống nhất của thế giới, tư tưởng về sự tất yếu nội tại và tính quy luật.
       Ngày 8/10/1842, Ph.Ăng-ghen mãn hạn phục vụ trong quân đội. Từ Berlin ông trở về thành phố quê hương Barmen sau đó, Ph.Ăng-ghen lên đường sang nước Anh thực tập buôn bán tại nhà máy kéo sợi bông thuộc công ty mà bố ông là đồng chủ nhân. Trên đường sang Anh, Ph.Ăng-ghen ghé thăm trụ sở tờ Rheinische Zeitung ở Koln (Kioln) và lần đầu tiên, Ph.Ăng-ghen có cuộc gặp gỡ với Các Mác, Tổng Biên tập tờ báo. Sang nước Anh, Ph.Ăng-ghen lưu lại hai năm. Thời gian đó là trường học tuyệt vời giúp Ph.Ăng-ghen trở thành nhà xã hội chủ nghĩa. Bài báo Tình cảnh của giai cấp công nhân ở Anh (1842) cùng với những bài báo khác của Ph.Ăng-ghen viết ra năm đó đã phân tích rõ sự phân chia xã hội thành ba giai cấp cơ bản: giai cấp quý tộc chiếm hữu ruộng đất, giai cấp tư sản công nghiệp và giai cấp vô sản. Ph.Ăng-ghen nhận định, không thể xoá bỏ được mâu thuẫn giữa giai cấp vô sản và giai cấp tư sản, ông đi đến kết luận đằng sau cuộc đấu tranh của các đảng phái ẩn giấu cuộc đấu tranh của các giai cấp. Thời gian này Ph.Ăng-ghen chưa hoàn toàn đoạn tuyệt với quan điểm của phái Hêghen trẻ. Tuy nhiên, thời gian sống ở Anh đã có ý nghĩa quyết định đối với Ph.Ăng-ghen trong việc dứt khoát từ bỏ những quan điểm duy tâm để trở thành nhà duy vật, trở thành người sáng lập và phát triển chủ nghĩa cộng sản và phong trào công nhân.
        Tháng 11/1849, Ph.Ăngghen đến Luân Đôn và được bổ sung vào Ban Chấp hành Trung ương Liên đoàn những người cộng sản mà C. Mác đã cải tổ sau khi đến đây. Trong thời gian đó, ông đã viết các tác phẩm “Cách mạng và phản cách mạng ở Đức” và “Cuộc chiến tranh nông dân ở Đức”. Tháng 11/1850, Ph.Ăng-ghen buộc phải chuyển dến Manchester và lại bắt đầu làm việc ở Văn phòng thương mại. Điều này tạo điều kiện cho Ăngghen có thể giúp đỡ về vật chất cho C. Mác hoạt động cách mạng. Ph.Ăng-ghen đặc biệt chú ý nghiên cứu các môn khoa học tự nhiên, môn quân sự, chính sách quốc tế. Cùng với C. Mác, Ph.Ăng-ghen tham gia lãnh đạo Quốc tế Cộng sản I. Tháng 9/1870, Ph. Ăng-ghen đến Luân Đôn và được đưa vào Tổng hội đồng của Quốc tế Cộng sản I. Ph.Ăngghen kiên trì đấu tranh chống lại quan điểm cơ hội của phái Pruđông, Latxan, Bacunin. Năm 1871, Ph.Ăngghen tham gia vào việc tổ chức chiến dịch bảo vệ Công xã Pari. Trong thời gian này, Ph.Ăngghen đã viết một số tác phẩm có giá trị lý luận, đặc biệt là cuốn “Chống Đuy rinh” (1818), góp phần to lớn cho việc hoàn thiện lý luận cho chủ nghĩa C. Mác.
        Sau khi C. Mác qua đời (1883), Ph.Ăng-ghen là người lãnh đạo tổ chức những người theo chủ nghĩa xã hội ở châu Âu, chuẩn bị cho in tập 2 và 3 của bộ Tư bản mà C. Mác chưa kịp hoàn thành. Ph.Ăng-ghen viết nhiều tác phẩm nổi tiếng vào những năm cuối đời: Nguồn gốc gia đình, Chế độ tư hữu và Nhà nước (1884), Lút-víchPhơ-bách và sự cáo chung của triết học cổ điển Đức (1866), Biện chứng tự nhiên, Vấn đề nông dân ở Pháp và Đức (1894). Những tác phẩm này của Ăngghen, ngoài ý nghĩa tuyên truyền cho chủ nghĩa cộng sản khoa học, còn có ý nghĩa về mặt giá trị lý luận và thực tiễn cao, đồng thời làm phong phú thêm chủ nghĩa Mác. Trái tim của nhà bác học, người thầy lỗi lạc bậc nhất của giai cấp vô sản hiện đại trong toàn thế giới văn minh Ph.Ăng-ghen đã vĩnh viễn ra đi vào ngày 5/8/1895 tại làng Yoking gần thủ đô Luân Đôn, thi hài ông sau đó được hỏa táng và thủy táng xuống biển. Với tình cảm mãnh liệt, trí tuệ sáng suốt, tầm hiểu biết sâu rộng và sự lăn lộn trong thực tiễn phong trào đấu tranh của giai cấp vô sản, Ph.Ăng-ghen đã có những cống hiến đặc biệt to lớn trên các lĩnh vực triết học, lịch sử, khoa học tự nhiên, khoa học quân sự, chiến lược và sách lược đấu tranh giai cấp của giai cấp vô sản. Trong hệ thống tác phẩm đồ sộ của mình, Ph.Ăng-ghen vừa thể hiện phẩm chất của một lãnh tụ, người thầy vĩ đại của giai cấp vô sản, người chiến sĩ trung thành, tận tụy chiến đấu cho sự tiến bộ xã hội, vừa là một nhà bác học bách khoa, nhà lý luận quân sự thiên tài của giai cấp vô sản và loài người tiến bộ. C. Mác đánh giá rất cao những kiến thức bách khoa của Ph.Ăng-ghen. Ông xứng đáng là “cây vĩ cầm thứ hai” bên cạnh C. Mác. Những tư tưởng vĩ đại của Ph.Ăng-ghen là khoa học thực sự và cách mạng triệt để, có giá trị bền vững và sức sống mạnh liệt trước mọi thử thách, đã và đang soi sáng cho giai cấp vô sản, nhân loại tiến bộ tiến lên phía trước, hướng tới một tương lai tốt đẹp. Đó là những tư tưởng có ý nghĩa thời đại rất to lớn:
          Thứ nhất, bằng học thuyết của mình, Ph.Ăng-ghen đã cùng với C. Mác trang bị cho giai cấp vô sản và nhân dân tiến bộ trên thế giới một thế giới quan, phương pháp luận khoa học, cách mạng để nhận thức sự vận động, phát triển của tự nhiên, xã hội và con người. Đó không chỉ là bước ngoặt cách mạng trong triết học, mà còn là bước nhảy vọt về nhận thức của giai cấp vô sản, nhân dân lao động; từ đó giúp cho nhân loại nhận thức sâu sắc hơn về sức mạnh vô địch của con người, đặc biệt là của quần chúng nhân dân.
          Thứ hai, Ph.Ăng-ghen đã cùng C. Mác xây dựng nên hệ thống tri thức khoa học, một hệ thống phương pháp có tính nguyên tắc trong cải tạo xã hội cũ, xây dựng xã hội mới, soi sáng cho giai cấp công nhân, nhân dân lao động tiến lên chủ nghĩa xã hội. “Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản” đã thức tỉnh và định hướng nhận thức của giai cấp vô sản và những người bị áp bức, bóc lột trên thế giới đấu tranh chống chủ nghĩa tư bản, xây dựng chủ nghĩa cộng sản, “ Ngay cả một số nhận định trong Tuyên ngôn của Ðảng Cộng sản sau này đã được Ph. Ăng-ghen cùng với Mác thừa nhận nếu được viết lại thì cũng cần bổ sung và yêu cầu những người cộng sản 'bất cứ ở đâu và bất cứ lúc nào, việc áp dụng những nguyên lý đó phải tùy theo hoàn cảnh lịch sử đương thời, và do đấy không nên quá câu nệ vào những biện pháp cách mạng nêu ra ở cuối chương II ”(1).
          Thứ ba, các công trình của Ph.Ăng-ghen, đặc biệt tác phẩm “Chống Đuy-rinh” và “Biện chứng của tự nhiên”, đã trực tiếp đề cập đến phương pháp luận phát triển của khoa học tự nhiên, khoa học xã hội và nhân văn, nền tảng lý luận cho sự phát triển của khoa học; đặc biệt là sự nhận thức và sự định hướng đối với cuộc cách mạng khoa học và công nghệ hiện đại, nhằm khắc phục các nhận thức sai lầm về vai trò của cuộc cách mạng đó. Từ đó, giúp chúng ta hiểu rằng, mỗi thành tựu mới của nhân loại luôn gắn liền với kết quả của cuộc cách mạng khoa học và công nghệ hiện đại, nó là thành tựu chung mà mỗi dân tộc, mỗi con người có quyền kế thừa và có nghĩa vụ bảo vệ, phát triển.      
          Thứ tư, Ph.Ăng-ghen là người đầu tiên xây dựng hệ thống quan điểm, lý luận trong lĩnh vực quân sự của giai cấp vô sản và các lực lượng cách mạng tiến bộ về các vấn đề liên quan đến nguồn gốc, bản chất chiến tranh; sự khác nhau căn bản về chiến tranh xâm lược và chiến tranh tự vệ; những gợi mở bước đầu của lý luận về chiến tranh nhân dân; những vấn đề rất cơ bản về quân đội, bản chất giai cấp và sức mạnh chiến đấu của quân đội; về vai trò của vũ khí, kỹ thuật, mối quan hệ giữa con người và vũ khí,… Hệ thống những quan điểm, tư tưởng lý luận đó vẫn còn nguyên giá trị trong thời đại ngày nay. Đánh giá về Ph.Ăng-ghen, Lê-nin đã viết: “ Sau bạn ông là C. Mác, Ph.Ăng-ghen là nhà bác học và người thầy lỗi lạc nhất của giai cấp vô sản hiện đại trong toàn thế giới văn minh. Từ ngày mà vận mệnh đã gắn liền C. Mác và Phri-đrích Ăng-ghen thì sự nghiệp suốt đời của hai người bạn ấy trở thành sự nghiệp chung của họ. Cho nên muốn hiểu Phri-đrích Ăng-ghen đã làm gì cho giai cấp vô sản thì phải nhận rõ ý nghĩa của học thuyết và hoạt động của C. Mác đối với sự phát triển của phong trào công nhân hiện đại ”(2).
        Ngày 28/11/2020,  giai cấp vô sản và nhân loại tiến bộ kỷ niệm 200 năm ngày sinh Ph.Ăng-ghen  nhà tư tưởng vĩ đại, vị lãnh tụ thiên tài của giai cấp vô sản và toàn thể nhân loại trên toàn thế giới. Ph.Ăngghen là người bạn, người đồng chí, người cộng sản gần gũi nhất của C. Mác, đã cùng C. Mác sáng lập nên chủ nghĩa Mác, học thuyết khoa học và cách mạng, hệ tư tưởng của giai cấp công nhân và những người cộng sản, vũ khí tư tưởng của giai cấp công nhân trong cuộc đấu tranh xoá bỏ chế độ tư bản, xây dựng xã hội mới xã hội chủ nghĩa, cộng sản chủ nghĩa. Cùng với  giai cấp công nhân và những người cộng sản trên toàn thế giới, giai cấp công nhân và những người cộng sản Việt Nam tự hào và biết ơn vô hạn đối với Ph.Ăng-ghen, nhà tư tưởng, lãnh tụ vĩ đại của nhân loại./.

Tài liệu tham khảo:
(1) C.Mác và Ph. Ăngghen, Toàn tập, Tập 18, Sđd, tr 128.
(2)  Lê-nin Toàn tập, Nxb Tiến bộ, Mát-xcơ-va, tập 2, 1978, tr. 3.
(3) Tổng hợp tài liệu tuyên truyền Ban Tuyên giáo Trung ương, (tuyengiao.vn).