Khai thác dữ liệu dân cư: Động lực chuyển hóa kinh tế số ở Bình Phước

Từ khóa: Dữ liệu dân cư, Kinh tế số,Chuyển đổi số, Bình Phước, 

Trong cuộc cách mạng chuyển đổi số, dữ liệu dân cư – nếu được khai thác bài bản – sẽ không chỉ là công cụ quản lý hành chính mà còn là “nhiên liệu mới” cho phát triển kinh tế. Bình Phước đang có cơ hội để biến dữ liệu thành động lực tăng trưởng, nếu sớm có cách tiếp cận quyết đoán và thông minh.

Dữ liệu dân cư: Từ “hậu trường” hành chính đến “tài sản chiến lược”

Dữ liệu dân cư – đặc biệt là dữ liệu định danh – đang trở thành “hạ tầng mềm” quan trọng trong nền kinh tế số. Ở nhiều nước, dữ liệu này đã được sử dụng để tinh gọn bộ máy, thiết kế chính sách, phát triển dịch vụ tài chính, giáo dục, y tế cá nhân hóa và quản trị đô thị thông minh.

Tại Việt Nam, Đề án 06 của Chính phủ đánh dấu bước chuyển lớn khi thiết lập cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư với hơn 80 triệu hồ sơ, kết nối đa ngành. Điều này giúp đơn giản hóa thủ tục, thúc đẩy dịch vụ công trực tuyến và đặt nền móng cho các ứng dụng công nghệ phục vụ người dân, doanh nghiệp.

Tuy nhiên, nhiều địa phương vẫn đang dừng lại ở “khai thác hành chính”, chưa biến dữ liệu thành “tài sản chiến lược” để phát triển kinh tế – xã hội. Đây là khoảng trống mà Bình Phước hoàn toàn có thể chủ động lấp đầy.

Bình Phước: Có dữ liệu, cần hành động mạnh mẽ hơn

Với gần 1 triệu dân, Bình Phước đã đạt nhiều kết quả tích cực trong triển khai Đề án 06: 100% hồ sơ hộ tịch được số hóa, dữ liệu kết nối với 12 lĩnh vực, thời gian giải quyết thủ tục hành chính giảm 30–40% ở một số ngành. Đây là nền tảng tốt[1].

Tuy nhiên, có thể thấy rõ: dữ liệu hiện chủ yếu phục vụ quản lý, chưa đi vào các lĩnh vực kinh tế, chưa trở thành công cụ phân tích, dự báo hay phục vụ cá nhân hóa dịch vụ công.

Một số “điểm nghẽn” nổi bật:

Thiếu trung tâm dữ liệu cấp tỉnh, nền tảng phân tích còn yếu.

Chưa có cơ chế chia sẻ dữ liệu giữa các sở, ngành và doanh nghiệp.

Đội ngũ nhân lực khai thác dữ liệu còn mỏng và thiếu chuyên môn chuyên sâu.

Trong khi đó, các địa phương như Đà Nẵng, TP.HCM, Hà Nội đã bắt đầu khai thác dữ liệu dân cư cho các mục tiêu lớn hơn: điều hành đô thị, xây dựng bản đồ kinh tế, kiểm soát dòng tiền, phòng chống gian lận thương mại, v.v.

Nếu không nhanh chóng hành động, Bình Phước sẽ đứng sau trong cuộc đua “đọc hiểu và khai thác dữ liệu” – một lợi thế cạnh tranh mới trong thập kỷ số.

Ba nhóm giải pháp đột phá: Biến dữ liệu thành động lực

1. Tái cấu trúc dữ liệu thành dữ liệu kinh tế

Cần chuyển dữ liệu dân cư từ “hành chính thụ động” sang “kinh tế chủ động” bằng hai hướng:

Để nâng cao giá trị và tính ứng dụng của dữ liệu dân cư, việc tái cấu trúc dữ liệu từ dạng “hành chính thụ động” sang “kinh tế chủ động” là bước đi then chốt, giúp chuyển đổi dữ liệu thành nguồn lực kinh tế thiết thực. Trước hết, cần thực hiện tích hợp liên ngành bằng cách kết nối dữ liệu dân cư với các cơ sở dữ liệu về việc làm, thu nhập, hộ sản xuất, doanh nghiệp... Việc này không chỉ tạo ra một bức tranh tổng thể, phản ánh chính xác nhu cầu lao động và tiêu dùng theo từng địa bàn mà còn giúp các nhà quản lý có cơ sở khoa học để hoạch định chính sách phát triển kinh tế xã hội phù hợp và hiệu quả hơn.

Bên cạnh đó, xây dựng bản đồ số kinh tế – dân cư từ cấp xã đến tỉnh là công cụ đắc lực để quy hoạch chính sách theo từng vùng dân cư và ngành nghề cụ thể. Bản đồ số này không chỉ hỗ trợ việc thu hút đầu tư mà còn góp phần thúc đẩy phát triển bền vững, giúp các địa phương tận dụng tối đa tiềm năng kinh tế dựa trên đặc điểm dân cư và ngành nghề hiện có.

Việc chuyển đổi này cũng đồng thời giảm thiểu thủ tục hành chính rườm rà, nâng cao hiệu quả quản lý và phục vụ người dân, doanh nghiệp thông qua ứng dụng công nghệ số và hệ thống định danh điện tử hiện đại. Qua đó, dữ liệu dân cư không chỉ là công cụ hành chính mà trở thành nguồn lực chiến lược cho phát triển kinh tế - xã hội toàn diện và bền vững

2. Đầu tư hạ tầng số và chia sẻ dữ liệu mở có kiểm soát

- Xây dựng trung tâm dữ liệu tỉnh, vận hành trên nền tảng điện toán đám mây, tạo điều kiện lưu trữ và xử lý linh hoạt, an toàn, tiết kiệm.

- Thiết lập nền tảng dữ liệu mở có kiểm soát để vừa đảm bảo bảo mật thông tin cá nhân, vừa mở không gian sáng tạo cho doanh nghiệp và các startup công nghệ.

- Ban hành cơ chế cho phép tiếp cận dữ liệu ẩn danh trong khuôn khổ pháp luật, để cộng đồng doanh nghiệp sử dụng vào nghiên cứu và phát triển sản phẩm dịch vụ mới. Chia sẻ dữ liệu ẩn danh chính là cách tạo ra giá trị mới từ kho dữ liệu công, mà vẫn đảm bảo an toàn thông tin cá nhân. Đây là gạch nối giữa chính quyền số và kinh tế số, giữa khu vực công và tư.

Nếu Bình Phước tiên phong làm được điều này, sẽ mở ra “mỏ vàng dữ liệu” phục vụ cho phát triển sáng tạo bền vững, đặc biệt trong các lĩnh vực: nông nghiệp công nghệ, thị trường lao động, dịch vụ số cho vùng sâu vùng xa.

3. Phát triển nhân lực số và dịch vụ cá nhân hóa

- Hợp tác với các trường đại học, viện nghiên cứu để đào tạo chuyên viên dữ liệu – lực lượng nòng cốt cho chính quyền số.

- Thành lập mạng lưới “chuyên gia dữ liệu vùng” hỗ trợ triển khai tại cấp huyện, xã – nơi còn thiếu nhân lực số.

Việc gắn dữ liệu với dịch vụ công cá nhân hóa là một chiến lược quan trọng trong việc nâng cao chất lượng dịch vụ công và đáp ứng nhu cầu thực tế của từng nhóm dân cư. Cung cấp dịch vụ công theo nhu cầu thực tế của các nhóm dân cư như người cao tuổi, người khuyết tật, hay người dân ở vùng sâu, vùng xa sẽ giúp tăng cường tính công bằng và hiệu quả trong việc cung cấp dịch vụ công. Dữ liệu sẽ là yếu tố quan trọng để các cơ quan chức năng hiểu rõ hơn về nhu cầu và đặc thù của từng nhóm đối tượng, từ đó xây dựng các chính sách, dịch vụ phù hợp.

Ngoài ra, việc ứng dụng dữ liệu để cá nhân hóa các dịch vụ trong các lĩnh vực như giáo dục, y tế, tài chính và tư pháp sẽ góp phần tạo ra một hệ sinh thái dịch vụ công hiệu quả, nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân. Ví dụ, trong giáo dục, dữ liệu có thể giúp tạo ra các chương trình học phù hợp với từng học sinh, trong y tế, có thể hỗ trợ việc cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe dựa trên tình trạng sức khỏe và yêu cầu cá nhân của người dân.

Hành động quyết đoán: Không chờ đợi, không bị bỏ lại

Bình Phước có thể không có lượng dữ liệu nhiều nhất, nhưng hoàn toàn có thể trở thành tỉnh khai thác dữ liệu thông minh nhất – nếu biết đi trước bằng những quyết sách linh hoạt và hành động cụ thể, không chờ đợi từ trung ương.

Trong thế giới số, ai khai thác dữ liệu tốt hơn – người đó sẽ phát triển nhanh hơn. Nếu dữ liệu là "mỏ vàng", thì chính sách thông minh chính là "máy xúc". Bình Phước đã có mỏ, đã có sơ đồ, điều cần nhất lúc này là… khởi động!

Tài liệu tham khảo

1.    Thủ tướng Chính phủ (2022), Quyết định số 06/QĐ-TTg ngày 06 tháng 01 năm 2022 về việc phê duyệt Đề án phát triển ứng dụng dữ liệu dân cư, định danh và xác thực điện tử phục vụ chuyển đổi số quốc gia giai đoạn 2022–2025, tầm nhìn đến năm 2030.

2.    Chính phủ nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam (2024), Nghị định số 70/2024/NĐ-CP, ban hành ngày ... tháng ... năm 2024, quy định về đối tượng, phương thức khai thác thông tin trong Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, đảm bảo an toàn, minh bạch và đúng pháp luật trong việc sử dụng dữ liệu dân cư.

3.    Ủy ban nhân dân tỉnh Bình Phước, Tiểu ban Đề án 06 tỉnh (2025), Báo cáo kết quả triển khai Ứng dụng dữ liệu về dân cư, định danh và xác thực điện tử phục vụ chuyển đổi số quốc gia giai đoạn 2020–2025, tầm nhìn đến năm 2030, quý I năm 2025.